De Oostenrijkse componist Dieter Kaufmann is op 23 september 2025 op 84‑jarige leeftijd overleden. Hij gold als een pionier op het gebied van elektronische klanken in opera-, koor- en kerkmuziek en stond bekend om zijn sociale betrokkenheid.
Jeugd en opleiding
Dieter Kaufmann werd op 22 april 1941 geboren in Wenen. Hij groeide op in de deelstaat Karinthië en studeerde Germanistiek en muziekpedagogiek. Later volgde hij compositielessen bij Gottfried von Einem en Karl Schiske in Wenen. Voor verdere muzikale vorming vertrok hij naar Parijs, waar hij studeerde bij René Leibowitz en Olivier Messiaen. Daarnaast werkte hij in de elektro‑akoestische studio’s van Pierre Schaeffer en François Bayl.
Zanger, docent en oprichter
In de jaren zestig zong Kaufmann in de koren van de Wiener Staatsoper, de Wiener Volksoper en het Theater an der Wien.
Van 1983 tot 1990 gaf hij leiding aan de compositieklas van het conservatorium van Karinthië. Daarna keerde hij terug naar Wenen: tussen 1991 en 2006 was hij daar hoogleraar compositie met bijzondere aandacht voor elektro‑akoestische en experimentele muziek aan de Wiener Musikuniversität. Hij was daar al sinds 1970 verbonden als docent. In deze periode was hij ook hoofd van het Instituut voor elektronische en experimentele muziek.
Componist met maatschappelijke verantwoordelijkheid
Kaufmanns oeuvre bestrijkt een breed spectrum: naast elektro‑akoestische stukken componeerde hij kamermuziek, symfonische werken, koormuziek, pianowerken, orgelstukken en opera’s. Veel composities hebben een uitgesproken sociaal‑kritisch karakter. Zijn stuk Der Tod des Trompeters Kirilenko is een gedenkwerk voor een door nazi’s vermoorde trompettist. Voor het Mozart‑jaar 2006 schreef hij op een libretto van de Oostenrijke schrijver Josef Winkler, het Requiem für Piccoletto.
Tijdens het festival Die Verbesserung der Welt in 2020 ging de kameropera Ikarus in première. Daarbij verklaarde Kaufmann dat de verbetering van de wereld zich muzikaal niet eenvoudig laat uitbeelden.
Dankzij zijn experimentele benadering en maatschappelijke betrokkenheid werd Kaufmann talloze keren onderscheiden. Hij ontving onder meer de Ernst‑Krenek‑Prijs van de stad Wenen (1990) en de Preis der Stadt Wien für Musik (1991). In 2008 werd hem de Kärntner Landeskulturpreis (Cultuurprijs Karinthië) toegekend.
Meer informatie over Dieter Kaufmann in de podcast Elektronische Muziekpioniers
Bron: NPO Klassiek
