Karmit Fadael is nog geen dertig, maar de term veelbelovend inmiddels wel voorbij. De Nederlands-Israëlische componiste heeft al een oeuvrelijst waar ze mee aan kan komen, vol opdrachtwerken waar menigeen jaloers op zou zijn. Binnenkort begeeft ze zich voor het eerst op het terrein van de opera. Wat begon als een ‘prelude’ op Le Villi van Puccini dat van 16 mei tot en met 19 juni op het programma van Opera Zuid staat, is uitgegroeid tot evenknie en spiegelbeeld van Puccini’s ongeveer een uur durende ballet-opera.
Wow-opdracht
Het gaat goed met Karmit Fadael. De componiste die een melodieuze toegankelijkheid koppelt aan wonderlijke klanken van opwinding en verstilling is de komende tijd in beeld met haar Misericorda, dat klinkt tijdens het aankomende Storioni Festival. Volgend seizoen staat ze in september op de lessenaar bij Asko | Schönberg en schrijft ze voor London Sinfonietta een nieuw werk geïnspireerd door Voices van Hans Werner Henze (“Echt een wow-opdracht, ik durf er eigenlijk nog niet hardop over te praten”). En binnenkort is er nog de première van haar eerste opera(atje) Silenzio dat samen met Puccini’s eersteling Le Villi door Opera Zuid op vele plaatsen in Nederland wordt uitgevoerd.
Diepgang
“Schrijf een preluderende opera op Le Villi, zo luidde de opdracht”, zegt Karmit Fadael nuchter. “Ik heb mij eerst afgevraagd wat ik aan het verhaal toe kon voegen. Ik kwam uit bij Anna en het verlangen naar stilte en verlichting in een situatie waarin iemand zichzelf helemaal kwijt is. Dat idee gaat in de opera van Puccini enigszins verloren. Ik wilde diepgang geven aan het personage van Anna.” In Le Villi is Anna verloofd met Roberta. Hij moet een erfenis in de stad ophalen, maar blijft, verleid door een Sirene, erg lang weg. Als de winter aanbreekt sterft Anna aan een gebroken hart. Wanneer Roberto terugkeert, roept de vader van Anna Le Villi (de wraakheksen) aan om de dood van Anna te wreken. Wat de afloop aangaat volstaat het te zeggen dat Puccini van meet af aan niet de man was van het happy end.
Cognitieve strijd
“Silenzio gaat over Anna, maar zo heet ze niet in mijn opera”, zegt Karmit over haar naamloze hoofdpersoon. ‘Wat ze de hele opera, die bijna een half uur duurt, doet is dwalen door het bos. Ja, de vergelijking met Schönbergs Erwartung dringt zich op, maar Silenzio is tweetalig, Italiaans en Engels. De hoofdpersoon zit constant in haar hoofd waar een dialoog gaande is. We horen doorlopend haar gedachten. Ik heb daarbij bewust gekozen voor twee positieve stemmen, zodat cognitieve strijd die ze voert van binnenuit belicht wordt. Ze moet kiezen tussen goed en goed.”
Libretto
Dat ze Italiaans gebruikt is om de aansluiting bij Le Villi te onderstrepen. “Best lastig, want ik ben de taal niet machtig. Waut Koeken, de intendant van Opera Zuid, kwam op het idee om er Engels aan toe te voegen. Zo ontstaat die cognitieve dissonantie die Silenzio spanning geeft. Mijn collega-componist Rick van Veldhoven had een kleine dialoog geschreven. Die heb ik uitgebouwd tot een libretto. Het is heel mooi geworden, al zeg ik het zelf. Mede door de tekst. Le Villi kun je heel concreet als verhaal lezen, maar ook als symbool voor een innerlijke strijd, een symbool voor botsende gedachten. Daar is Silenzio uit voortgekomen, al kan het ook als zelfstandig werk uitgevoerd worden.”
Wennen
Zoals altijd nam Karmit Fadael haar werk heel serieus. Ze keek veel films om haar visuele denken aan te scherpen, maar het concept opera bleef lastig. “Opera is een Gesamtkunstwerk met respect voor de muziek. Ik moest desondanks erg wennen aan het schrijven van een opera. Ik kom uit de concertpraktijk. Daar heb ik volledig de regie. Bij een opera heb je ook te maken met een dramaturg, een tekstschrijver en een regisseur. In een opera vertellen muziek tekst en beeld samen een verhaal; je hebt als componist niet alles in de hand.”
Compositiewedstrijd
Ze kan nog steeds verwonderd omkijken dat ze uitgegroeid is tot een componist die zo serieus met haar werk bezig is. “Ik was een dwalende tiener, had geen idee welke kant ik op wilde. Op de middelbare school moesten we in 2012 meedoen met de compositiewedstrijd ‘Op weg naar het Nieuwjaarsconcert’. Ik kwam er achter dat ik componeren leuk vindt. Toen dacht ik: ik ga compositie studeren, dan zie ik wel wat ik later ga worden. Dankzij de begeleiding van het Nederlands Blazers Ensemble en de begeleiding van onder anderen Calliope Tsoupaki schreef ik mijn eerste stuk en op mijn achttiende zat ik op het Conservatorium. Ik was in het begin niet echt serieus en deed het voor de lol. Toen ik mijn Bachelor haalde wist ik nog steeds niet of ik dit wel echt wilde. Dat is pas een paar jaar later gekomen. Tijdens mijn Master schreef ik een research over de aandachtspanne van een componist. Ik onderzocht wat de voorwaarden waren voor een creatieve flow, wat is er nodig om mij goed te voelen en nog jaren door te kunnen gaan met componeren.”
Besef
Toen drong het besef door dat componist zijn eigenlijk een heel leuk beroep is, waarbij je mag spelen met noten. “Het is alsof je als schilder een landschap creëert, maar dan met noten. Terwijl het ook vaak puzzelen is met technieken, met akkoorden. Componeren raakt aan veel vakgebieden.”
Talent
Volgens Karmit speelt het ook mee dat ze van meet af aan uitstekend begeleid is, zodat haar talent zich kon ontplooien. “Op de middelbare school moesten we naar aanleiding van de muziekgeschiedenis stukjes schrijven. Zo heb ik veel geleerd over stijlen. Barok, klassiek, romantiek, noem maar op. Ook daarna heb ik met Calliope Tsoupaki, Guus Janssen, Martijn Padding en Hans Abrahamsen goede docenten gehad. Talent speelt een rol, maar het moet wel naar de oppervlakte gehaald worden. Daar hebben zij voor gezorgd.”
Viool
Ze is op dit moment zeer gelukkig met haar status als veelgevraagd componist en ze geniet van alles wat het componeren haar brengt. “Het is een manier om met de tijd om te gaan, te reflecteren. Componeren is ook verbonden met de momenten dat ik mij goed voel. Als ik mij lekker wil voelen ga ik componeren. Als ik vioolspeel, het instrument dat ik van jongs af aan heb leren bespelen, ben ik kritischer. Ik heb daarmee veel meer zelfkritiek, terwijl vioolspelen inmiddels zoiets zou moeten zijn als tanden poetsen. Componeren is mijzelf echt tot rust brengen.”
Silenzio & Le Villi
Opera Zuid en Philzuid onder leiding van Karel Deseuse. Regie: Dreya Weber
Try-out 16 mei Parktheater Eindhoven, première 18 mei Parktheater Eindhoven.
Tournee to en met 19 juni. Speellijst, meer informatie en kaarten: operazuid.nl
