Johann Sebastian Bach, een van de invloedrijkste componisten

Johann Sebastian Bach komt in 1685 ter wereld, in de Duitse stad Eisenach. Hij maakt deel uit van een zeer muzikale familie, die over zeven generaties zo’n honderdtwintig musici telt. Muziek zit dus onmiskenbaar in zijn genen. Na de dood van hun ouders wordt de tienjarige Bach opgevangen in het gezin van zijn oudste broer, Johann Christoph. Als kerkorganist leert die zijn getalenteerde broertje het orgel en het klavier bespelen. Geïnspireerd door stukken van oude meesters uit zijn broers muziekverzameling gaat Bach op jonge leeftijd aan de slag met het schrijven van eigen composities. Op zijn vijftiende wordt hij naar de Latijnse school in Lüneburg gestuurd, zo’n vierhonderd kilometer van huis. Behalve een goede opleiding krijgt hij er ook toegang tot de gigantische muziekbibliotheek, een van de grootste in Duitsland.

Aan het hof

Na zijn studie aan de Latijnse school is er, tot Bachs teleurstelling, geen geld voor een universitaire opleiding. Hij vindt werk als organist van de Bonifatiuskerk in Arnstadt en spendeert zijn vrije tijd aan zelfstudie. In de twee decennia die volgen, werkt hij in dienst van koningen en kerken. Uiteindelijk wordt J.S. Bach benoemd tot organist, kamermusicus en concertmeester aan het hof van hertog Willem Ernst. Negen jaar later ruilt hij die baan aan het hertogelijke hof van Weimar in voor de positie van kapelmeester aan het hof van prins Leopold van Anhalt-Köthen. Daar leidt hij een klein orkest en schrijft hij orkest- en kamermuziek, alsook werken voor klavecimbel ter ontspanning en vertier van de prins en zijn hovelingen. Bachs (verloren gegane) hofmuziekrepertoire moet aanzienlijk groot geweest zijn.

J.S. Bach in Leipzig

In 1723 verhuist Bach naar Leipzig, waar het Thomascantoraat vrij is gekomen. Hoewel hij niet eerste keus is, mag hij tot aan zijn dood in 1750 aan de slag als cantor. Bach componeert voor de diensten in vier grote kerken van de stad, geeft daarnaast les aan de Thomasschule en leidt het Collegium Musicum. Hoewel J.S. Bach zo’n duizend stukken – van orkest-, orgel- en klavecimbelwerken tot cantates, vioolsonates en passies – componeert, wordt hij in het Leipzig van zijn tijd meer als organist dan als componist gezien. In Leipzig schrijft hij de muziek waarmee hij de meeste roem zal vergaren. Tot de bekendste werken die hij in deze periode creëert, behoren de Matthäus-Passion, de Johannes-Passion, het Weihnachtsoratorium, deel twee van Das wohltemperierte Klavier, de Hohe Messe, de Goldbergvariaties en ga zo maar door. Allemaal werken die ons vandaag bekend in de oren klinken.

De (her)ontdekking van Bach

Maar het had ook anders kunnen zijn. Na zijn overlijden wordt de componist namelijk al snel vergeten. J.S. Bachs tijdgenoten vinden zijn stijl ouderwets en kijken vooruit, in plaats van naar het verleden. Die houding verandert in de negentiende eeuw. Het is de jonge dirigent en componist Felix Mendelssohn die in 1829 het publiek Bachs muziek laat (her)ontdekken. Door de Matthäus-Passion opnieuw uit te voeren, draagt Mendelssohn bij aan de herwaardering van Bachs muzikale nalatenschap. In de eeuwen die volgen zal de muziek van J.S. Bach in concertzalen wereldwijd weerklinken en componisten en musici uit diverse muziekgenres inspireren.

Bach in de 21ste eeuw

Sinds de negentiende eeuw zijn er verschillende initiatieven ontstaan om de muziek van Bach met de wereld te delen. In ons eigen land bijvoorbeeld werd in 1921 de Nederlandse Bachvereniging opgericht om Bachs Matthäus-Passion in de Grote Kerk Naarden op te voeren. De missie van het vocaal-instrumentaal ensemble luidt een eeuw later ‘Bach voor iedereen’. Met het project All of Bach stelt het ensemble opnames van de werken van J.S. Bach gratis ter beschikking. De Duitse componist staat sinds 2009 tweejaarlijks centraal op het Bachfestival Dordrecht. Zijn muziek wordt aangevuld met nieuwe composities en multidisciplinaire voorstellingen. Dat andere, welbekende festival vindt plaats in Leipzig. Het Bachfest trekt jaarlijks bezoekers van over de hele wereld naar de stad waar J.S. Bach het laatste deel van zijn leven doorbracht. Zijn standbeeld pronkt er voor de Thomaskirche, vlak bij het Bach-museum met archief.

Meer lezen over of horen van Bach? Bekijk onze top vijf en maak kennis met het omvangrijke oeuvre van Johann Sebastian Bach.