Het Gent Festival van Vlaanderen heeft het geplande optreden van het Münchner Philharmoniker met de Israëlische dirigent Lahav Shani geannuleerd, omdat het ‘onvoldoende duidelijkheid kan bieden over de houding van de dirigent ten opzichte van het genocidaire regime in Tel Aviv’. Over die beslissing is veel commotie ontstaan in België en in vele andere landen. Voor de Belgische filosoof en professor Ethiek aan de Universiteit Gent Ignaas Devisch is het een brug te ver. ‘Die dirigent is geen vertegenwoordiger van Israël of de Israëlische regering’, betioogt hij in een artikel op VRT.be.
Reacties
Het regende politieke reacties over de beslissing van Gent Festival van Vlaanderen om Lahav Shani niet meer uit te nodigen. In Duitsland beschuldigt de minister van Cultuur het festival van “puur antisemitisme”. En in België betreuren Vlaams minister-president Matthias Diependaele en minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot de beslissing, terwijl de Vlaamse minister van Cultuur Caroline Gennez haar steun uitspreekt voor het festival. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest, waar Shani nog tot het einde van het seizoen 2026-2027 chef-dirigent is, neemt het op zijn beurt weer op voor de geplaagde orkestleider.
Geen representant
Is de beslissing van Gent Festival nu terecht, of gaat ze te ver? ‘Het is vreemd om iemand al bij voorbaat uit te sluiten van een bepaald evenement’, zegt professor Ethiek Ignaas Devisch (UGent) in de podcast Het Kwartier. ‘Het gaat hier namelijk niet over een representant van Israël of de Israëlische regering. Shani is een individuele burger, die zich ook niet heeft uitgesproken vóór de oorlog in Gaza. Lahav Shani heeft zich in het verleden trouwens wel al nadrukkelijk uitgesproken voor vrede en verzoening’, aldus Devisch. ‘Erg onduidelijk vind ik dat niet.’
Kans
In een reactie op de commotie die is ontstaan rond hun beslissing, laat de organisatie van Gent Festival weten dat Shani meermaals de kans heeft gekregen om zijn standpunt te verduidelijken, maar dat de dirigent liet verstaan dat verdere verduidelijking niet zou komen. De organisatie blijft dus achter haar beslissing staan. ‘Hij heeft inderdaad geen expliciete uitspraak gedaan over het conflict in Gaza’, aldus Devisch. ‘Maar dan blijft de vraag: moet elke Israëli expliciet een standpunt innemen voor we er contact mee hebben?’
Samenwerkingen op universitair niveau
De professor vergelijkt deze discussie binnen de culturele sector met de discussie die er ook is geweest aan zijn universiteit. ‘De UGent heeft uiteindelijk beslist om geen nieuwe samenwerkingen met Israël meer op te zetten, want sommige instituten zijn te nauw verbonden met de Iraëlische regering. Maar op individuele contacten is geen enkele rem gezet’, zegt Devisch. ‘Dat vind ik een belangrijk onderscheid. Ik ben ook niet verantwoordelijk voor wat mijn federale regering beslist. In het buitenland hoef ik me dan ook niet te verantwoorden voor deze of gene beslissing die de regering in mijn land heeft gemaakt. Shani is geen vertegenwoordiger van de regering-Netanyahu. Hij vertegenwoordigt alleen zichzelf en is dan ook nog eens in dienst van een Duits gezelschap. Al deze argumenten pleiten tegen het annuleren van zijn optreden in Gent.’
Verbinden
De 36-jarige Lahav Shani werkt sinds 2016 ook als chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Die functie geeft hij volgend jaar op, om chef-dirigent in München te worden. Voor het Beierse orkest werkt hij nu al als gastdirigent. Rob Streevelaar, algemeen en artistiek directeur van het PPhO reageerde op de website van het orkest als volgt: ‘Wij hebben kennisgenomen van de annulering van het concert in Gent, onder druk van politieke en maatschappelijke omstandigheden. Wij volgen deze ontwikkelingen nauwgezet, in overleg met Lahav en onze partners. Ons uitgangspunt is steeds dat muziek moet verbinden en niet verdelen. Bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest zullen wij nooit individuele artiesten op basis van hun nationaliteit of afkomst veroordelen of zonder aanleiding associëren met de politiek van hun land. Wij kiezen er juist voor om samen te werken met musici op basis van artistieke kwaliteit en gedeelde waarden: menselijkheid, verbondenheid en de overtuiging dat muziek een brug kan slaan tussen mensen.
Hoop
‘Onze chef-dirigent Lahav Shani heeft zich eerder in de pers uitgesproken voor vrede en menselijkheid. Hij heeft daarbij toegelicht dat hij geen politiek standpunt vertegenwoordigt, maar met kunst wil bijdragen aan verbondenheid en hoop. Hij deed dat onder meer in zijn verbintenis met het West-Eastern Divan Orchestra, opgericht door de Palestijnse wetenschapper Edward Said en de Israëlische pianist en dirigent Daniel Barenboim.’
Verzoening
Shani laat op dezelfde site optekenen: ‘Elk verloren leven is er één te veel. Muziek kan laten zien dat samenwerking, dialoog en zelfs verzoening mogelijk zijn. Ik geloof dat er vrede zal komen, hoe moeilijk dat nu ook lijkt. We koesteren de hoop dat vijanden samen kunnen komen en vrienden kunnen worden om op het hoogst mogelijke menselijke niveau te communiceren. Het is mogelijk om samen muziek te maken, samen op het hoogste niveau te voelen en te denken, ook al verschillen we sterk van mening over politieke en andere zaken in het leven.’
Bron: vrt.be en rpho.nl
