Ook op het gebied van de klassieke, oude en hedendaagse muziek zijn meerdaagse festivals eigenlijk bedoeld om je volledig in onder te dompelen. Natuurlijk is het mogelijk om een klein deel of zelfs slechts één concert mee te maken, maar voor het echte festivalgevoel is volledige overgave het recept. Nu had ik de afgelopen week de gelegenheid het Stift Festival te bezoeken dat van 22 tot en met 30 augustus met het sfeervolle landgoed Het Stift als epicentrum een deel van Twente tot decor van een groot aantal concerten maakte. Aanleiding om eindelijk eens op zoek te gaan naar het geheim van dit immens verslavende festival. Want verslavend is het. Niet alleen voor mij, maar ook voor vele bezoekers. Wie eenmaal geweest is wil er ook de volgende editie bij zijn.
Noordelijke lichten
Dit jaar stonden de Scandinavische muziek en Scandinavische musici centraal met het overkoepelende thema Northern Lights. En Noordelijke lichten waren er te over. Wie bij de gedachte aan Scandinavische muziek niet verder komt dan Grieg en Sibelius had veel te ontdekken. Zo kwam de in 1972 geboren Sebastian Fagerlund geregeld langs op de heerlijke overvloed aan programma’s. Zijn werk is een ware ontdekking. Robuust, modern, poëtisch waar gewenst, maar altijd direct aansprekend en dankzij de fenomenale vertolkingen van onder andere het sublieme Meta4 Quartet en diverse andere festivalmusici onder wie artistiek leider en violist Daniel Rowland krachtig emotioneel geladen.
Spierballenwerken
Ook festivalcomponist in residence Olli Mustonen ontpopte zich tot een grote verrassing. De man die in eerste instantie furore maakte als pianist en groot Beethoveninterpreet, is de auteur van uit fjorden gehakte spierballenwerken die zich nog het best laten omschrijven als modern klassieke hardrock. Al weet ook hij te overtuigen met verstilde momenten van ijselijke schoonheid.
Volkstradities
Naast de hardcore klassieke componisten als verder natuurlijk de in 2023 overleden Kaija Saariaho en collega’s als Per Nørgård en Arvo Pärt (het Ests behoort tot de zelfde talengroep als het Fins), wisten helden uit andere disciplines zoals de volksmuziek, pop, jazz en de jazzrock te overtuigen met werk dat schurkte tegen de modern klassieke tradities, maar een geheel eigen kleur tentoonspreidde. Zo toverde Hanna Ryynänen met de kantele, wist Svante Henryson met zijn elektrische basgitaar en in een werk als zijn Jazz Concerto te overtuigen, maakte Vilma Jää indruk met haar bij vlagen ijle stem en haar op de volkstradities geënte (pop)muziek en wist de elektrische (jazzrock)gitarist Marzi Nyman de handen op elkaar te krijgen met eigen werk en toevoegingen aan klassiekers. Zo transformeerde hij Vivaldi’s La Follia, diens Trio Sonata Op. 1 No. 12 en in de aard een set variaties over het oeroude gelijknamige volksthema, van een stijlvolle (strijk)orkestversie tot gloeiende hardrock. Vivaldi had het zeker kunnen waarderen.
Toegevoegde waarde
De componisten en de (soms) overvolle maar altijd pakkende en goed in elkaar zittende programma’s vormen het eerste geheim van het Stift Festival. Daarnaast zorgen de diverse locaties voor een decor met toegevoegde waarde. Neem de Plechelmus Basiliek in Oldenzaal waar je de mystieke sfeer bijna cadeau krijgt en Pärts Tabula Rasa betoverender dan ooit klonk, of Kasteel en Landgoed Twickel en natuurlijk Het Stift zelf met dat lieflijke kerkje dat eigenlijk te klein is voor de grote belangstelling voor de concerten aldaar, maar dat nu eenmaal nagenoeg synoniem is met het Stift Festival.
Plezier
Maar uiteindelijk zit het grootste geheim in de musici. Niet alleen het niveau is huizenhoog, zelfs van zeer jonge musici als sterpianiste in de dop Yulianna Beziazychna en de vioolspelende dochters van het violistenechtpaar van het Meta4 Quartet Antti Tikkanen en Minna Pensola, ook de passie en het plezier dat ze uitstralen zijn op zijn zachtst gezegd aanstekelijk. Of het nu gaat om vaste festivalmusici als Maja Bogdanović, Floor Le Coultre, Dana Zemtsov en Anna Fedorova, of de in dit geval Scandinavische gasten als de leden van het Meta4 Quartet, pianist Thorleif Thedéen, gitarist Ismo Eskelinen en de eerder genoemde Marzi Nyman en Svante Henryson, ze vormen één grote, zeer benaderbare groep die in allerhande samenstellingen van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat repeteren en memorabele concerten geven.
Grootste geheim
En dat is wat het Stift Festival boven alles belichaamt: de vreugde en de louterende werking van muziek in het algemeen en kamermuziek in het bijzonder, zowel voor de musici als voor het publiek. Muziek is geen luxe, het is een innerlijke, menselijke en sociale noodzaak. In het op alle mogelijke manieren uitstralen van deze harde waarheid schuilt het grootste en meest aantrekkelijke en aanstekelijke geheim van het Stift Festival.
