Als er niet acuut iets gebeurt kunnen studenten fortepiano, de vakopleiding pianotechnici en professionele musici niet langer gebruikmaken van het brede scala aan historische fortepiano’s en andere klavierinstrumenten die Museum Geelvinck ter beschikking stelt in de Posthoornkerk in Amsterdam. Hoewel Museum Geelvinck, samen met drie andere musea met collecties muziekinstrumenten, en gesteund door Europa Nostra, inmiddels ook op Europees niveau de noodklok voor het behoud van klavierinstrumenten luidt, is de situatie op korte termijn nijpend als gevolg van doorgevoerde bezuinigingen.
Zuur
Meer dan anderhalf jaar geleden heeft Museum Geelvinck zich ontfermd over de Sweelinck Collectie historische fortepiano’s, tafelpiano’s, harmoniums en huisorgels. Door de toenmalige financiële regeling is dit voorjaar onverwachts een streep gehaald. Ondanks dat er in toenemende mate door fortepianostudenten van de oefenruimte in de catacomben van de Posthoornkerk gebruik wordt gemaakt, is Museum Geelvinck nu gedwongen de ruimte te sluiten. Dit is temeer zuur, omdat er al plannen lagen voor publieke openstelling en rondleidingen in samenwerking met het Pianola Museum. Een poging tot verwerving van een zogeheten broedplaats in De Kapel in het Beatrixpark is niet gelukt; er komt een opvang voor Oekraïense vluchtelingen. Gezocht wordt naar een andere locatie in Amsterdam om een oefenruimte voor fortepianostudenten te realiseren. Zolang er echter geen structurele financiering voor is, kan Museum Geelvinck zich de huur van een nieuwe ruimte niet veroorloven.
Cultureel erfgoed
Het behoud van oefenruimte voor fortepianostudenten is van cruciaal belang voor niet alleen het praktische onderzoek naar en het dito genieten van de historische uitvoeringspraktijk, maar ook voor de vooraanstaande positie die Nederland had en nog steeds heeft op het gebied van de oude muziek. Ook professionele musici maken gebruik van de instrumenten, die Museum Geelvinck ter beschikking stelt. Uiteindelijk gaat het om belangwekkend cultureel erfgoed dat nu op grond van financieel-economische belangen dreigt te verdwijnen.
Donaties
De per eind september geschrapte financiële regeling voor de Sweelinck Collectie betreft eveneens de financiering van het depot. Het verder goed lopende museum zal daardoor ook verstrekkende maatregelen moeten treffen om dat op te kunnen vangen. Omdat Museum Geelvinck structurele overheidsfinanciering ontbeert, drukt de last van de collectie nu volledig op haar schouders. Op jaarbasis gaat dat om een bedrag van zo’n 25.000 euro dat voortaan geheel uit donaties zou moeten komen. Doneren kan hier.
Overkoepelend museum
Voor een structurele oplossing voor het behoud, publiek toegankelijk maken en bespeelbaar houden van de collectie is meer nodig. Het ideaal is een overkoepelend museum waar de instrumenten een plek kunnen vinden en waar de historie van muziek uit alle windstreken tot leven komt met tentoonstellingen en concerten. Klavierinstrumenten vormen daarvan een significant onderdeel, naast ook bijvoorbeeld niet-Westerse muziekinstrumenten. In principe zijn alle elementen hiervoor aanwezig. Maar om het te realiseren is geld én ruimte nodig. Eerdere pogingen – Museum Geelvinck heeft al diverse concepten geschreven, zoals voor Oud Amelisweerd, en ook één reeds gerealiseerd: Geelvinck Muziek Museum Zutphen – strandden op politiek-economische motieven die voorbijgingen aan het grote historische belang van het behoud van collecties muziekinstrumenten.
Wortels van de muzikale cultuur
Ondanks dat er toenemende belangstelling van jonge musici is om ermee te werken, neemt het aantal en vooral ook de variatie van het aanbod van bespeelbare klavierinstrumenten de laatste decennia schrikbarend af. Deze trend doet zich in heel Europa voor. De reden is, dat specifiek deze semi-immobiele instrumenten tussen wal en schip vallen. Eén van de meest significante wortels van onze muzikale cultuur, zo specifiek kenmerkend voor onze gedeelde Europese identiteit, en wereldwijd geabsorbeerd in vele nieuwe muziekgenres, dreigt daarmee voorgoed teloor te gaan. ‘De grote diversiteit aan klavierinstrumenten, die in de afgelopen tweehonderdvijftig jaar ons muzikaal palet hebben bepaald, glijdt als droog zand tussen onze vingers weg’, aldus de Geelvinck Muziek Musea. ‘De klavierinstrumenten, waarop de grote klassieke componisten hun werken creëerden zijn binnenkort nauwelijks meer voorhanden. Dit terwijl er steeds meer jonge musici zijn, die met deze instrumenten uitvoeringen willen geven; maar dan moeten er nog wel oefenruimten en podiumlocaties met bespeelbare instrumenten voorhanden zijn.’ De instellingen, die samenwerken onder de verzamelnaam Geelvinck Muziek Musea – Museum Geelvinck, Pianola Museum, Harmonium Museum Nederland en Huis Midwoud – luiden noodklok, in Nederland en internationaal. Afgelopen jaar was dit thema genomineerd voor ‘The seven Most Endangered European Cultural Heritage 2025’.
Historische locaties
Museum Geelvinck werkt aan de opzet van een Europees netwerk van stakeholders voor het behoud van klavierinstrumenten. Ook historische locaties, waar voorheen deze fortepiano’s, tafelpiano’s, huisorgels en harmoniums stonden en in een enkel geval nog steeds staan, worden gerekend tot de stakeholders. Immers het behoort tot de ‘sound heritage’ van zulke kastelen, buitenplaatsen en historische huizen: wanneer daar muziek gespeeld wordt op deze historische klavierinstrumenten, bereik je daarmee een breed publiek. In deze opzet wordt Museum Geelvinck gesteund door Europa Nostra. Inmiddels is eveneens een samenwerking met Centre Européen de Musique in de maak. Om één en ander op Europees niveau aan te kaarten is om te beginnen tijd nodig.
Levend immaterieel erfgoed
Een eerste stap is vorig jaar gezet door het initiatief voor Tune-In. Dit door de Europese Unie onder LIVEMX gefinancierde programma is gericht op het verzamelen van ‘best practices’ voor meer toegankelijkheid en inclusiviteit, zodat een breder publiek bereikt wordt voor historisch geïnformeerde uitvoering van oude, klassieke en traditionele wereldmuziek. Museum Geelvinck voert dit uit in samenwerking met het International Music Council en REMA – Europees Netwerk voor Oude Muziek (kijk op https://tune-in.eu/ ). Er is echter nog een lange weg te gaan. De huidige acute problematiek treft midscheeps het behoud van de collecties historische klavierinstrumenten, de vakbibliotheken en archieven, die Museum Geelvink onder zijn vleugels heeft genomen. Dit is exemplarisch voor wat er Europa-breed gaande is. En dat geldt evenzeer voor het levend immaterieel erfgoed dat er aan verbonden is. Eénmaal verdwenen komt het niet meer terug.
Meer informatie: www.allesvanwaardeisweerloos.nl
Doneren? Klik hier
Bent u een mecenas of heeft u anderszins mogelijkheden voor een structurele oplossing? Neem contact op met Jurn Buisman, tel. 0578695670 of 020-6390747
