Atonale muziek wordt door velen als moeilijk ervaren. Zo ook door mij. Ik deed een poging en kocht een cd met pianomuziek van Arnold Schönberg (1864 – 1951). Hier volgen twee luistervoorbeelden.
Luistervoorbeeld 1: Glenn Gould
Omdat de klanken van Schönbergs atonale muziek zo grillig en onvoorspelbaar zijn, maakt het bijzonder veel verschil hóe ze worden gespeeld: staccato en mechanisch, of juist met veel gevoel. Een uitvoering die ik van harte kan aanraden, is die van Glenn Gould (1932-1982). Terwijl de Canadese meesterpianist Bach meestal speelde zonder overbodige pathos, spelen expressieve tempowisselingen en dynamische verschillen in zijn uitvoeringen van Schönberg juist een belangrijke rol. Daardoor komen de abstracte klanken echt tot leven, en ontstaat er een spannende, raadselachtige sfeer.
Luister bijvoorbeeld eens Schönbergs Sechs kleine Klavierstücke (opus 19), door Gould bijzonder teer en langzaam uitgevoerd. Vooral nummer 1 (vanaf 0:00) en 2 (vanaf 1:23) zitten vol etherische loopjes en plotseling uit de stilte opwellende klanken die de indruk wekken van een toverbos vol verstopte, door het dichte bladerdek glurende fabeldieren.
Luistervoorbeeld 2: Opus 45
Na mijn ontdekking van Schönberg op de piano, waagde ik me op advies van een vriend aan opus 45, een atonaal, maar toch ook romantisch strijktrio. Schönberg componeerde het enkele weken nadat hij was hersteld van een hartaanval, in de zomer van 1946. De compositie, waarvan de eerste anderhalve minuut een benauwende strijd op leven en dood verklankt, bestaat grotendeels uit zangerige passages vol ingehouden melancholie, die aan de late strijkkwartetten van Beethoven doen denken (bijvoorbeeld vanaf minuut 2:03). Af en toe breken daar heftige, dissonante kreten vol doodsangst doorheen, bijvoorbeeld van minuut 14:10 tot 15:00. – Wie krijgt daar nou geen kippenvel van?
Myrthe Meester is columniste voor Luister. In haar vaste serie Luisterrijk vindt u haar filosofische muziekbespiegelingen. Lees haar column over atonale muziek in Luister 738. Deze ligt nog tot en met 11 april in de winkel.
