Geen land ter wereld waar de Matthäus-Passion zo populair is als Nederland. Het oratorium van Johann Sebastian Bach vertelt het lijdens- en sterfverhaal van Jezus, zoals het beschreven is door de evangelist Matteüs. Naar aloude traditie wordt de muzikale vertelling in de week voor Pasen over heel Nederland uitgevoerd.
Johann Sebastian Bach baseerde zijn drie uur durend oratorium over het lijden en sterven van Jezus op het evangelie van Matteüs. De boodschap die daarin naar voren komt, is tweeduizend jaar oud en tegelijkertijd actueel. Het was Picander (pseudoniem van Christian Friedrich Henrici) die de tekst voor de Matthäus-Passion in de eerste helft van de achttiende eeuw samenstelde. Wellicht samen met J.S. Bach.
Picander en J.S. Bach
De vertelling wordt op sleutelmomenten onderbroken door aria’s en koralen, die naadloos op de evangelietekst aansluiten. Picander en Bach maken in hun werk gebruik van het dialoogeffect. Niet één, maar twee ensembles van zangers en instrumentalisten brengen samen de Matthäus-Passion. Het ene koor maakt deel uit van het verhaal en bezingt emotionele reacties, het andere koor maakt als tegenreactie bedenkingen. Om te tonen dat de hele gemeenschap instemt met de solist, voegt Bach in de koralen de twee ensembles samen.
Matthäus-Passion in Nederland
De Matthäus-Passion zou tussen 1725 en 1729 voor het eerst opgevoerd zijn in Leipzig, de stad waar J.S. Bach tot aan zijn dood in 1750 als cantor werkte. Meer dan een eeuw later, in 1870, wordt het stuk voor het eerst in Nederland opgevoerd. Het is het begin van een paastraditie die tot op de dag van vandaag voortduurt. In heel wat Nederlandse concertzalen en kerken weerklinkt in de weken voor Pasen ‘de Matthäus’, zoals het geliefde stuk in de volksmond genoemd wordt.
Nederlandse Matthäus-gekte
De Matthäus werd populair bij het Nederlandse publiek dankzij Willem Mengelberg. Als chef-dirigent van het Concertgebouworkest maakte hij er vanaf 1899 een traditie van om de Matthäus-Passion ieder jaar in de periode voor Pasen te spelen. De Nederlandse Bachvereniging volgt sinds 1921 zijn voorbeeld, maar wel in een intiemere benadering en in de kerk. Want zo hoort het volgens het ensemble te zijn. Die jaarlijkse uitvoeringen in de Grote Kerk in Naarden zijn sindsdien uitgegroeid tot dé Nederlandse Matthäus. Desalniettemin zijn er tal van andere ensembles die de Matthäus-Passion net zo overtuigend weten te brengen.
Waar wordt de Matthäus uitgevoerd?
Komende week is de Matthäus over heel Nederland te beleven. De Grote Kerk in Naarden is uitverkocht, maar onder andere in de volgende concertzalen zijn er nog stoelen vrij.
- Phion, Orkest van Gelderland en Overijssel
- 1 april 2023 in Sint Plechelmusbasiliek, Oldenzaal
- 2 april 2023 in Academiehuis Grote Kerk, Zwolle
- Akamus en RIAS Kammerchor
- 4 april 2023 in Concertgebouw, Amsterdam
- Noord Nederlands Orkest
- 1 april 2023 in De Lawei, Drachten
- 4 april 2023 in Atlastheater, Emmen
- 5 april 2023 in De Harmonie, Leeuwarden
- 6 en 7 april 2023 in De Oosterpoort, Groningen
- Rotterdams Philharmonisch Orkest
- 6, 7 en 8 april 2023 in de Doelen, Rotterdam
- Philharmonie zuidnederland
- 6 april 2023 in Parkstad Theater, Heerlen
- 7 april 2023 in De Maaspoort, Venlo
- 8 april 2023 in Muziekgebouw, Eindhoven
Ander meesterwerk
Kans maken op vrijkaarten voor dat andere meesterwerk van J.S. Bach? Het Nieuw Bach Ensemble voert op 5 april 2023 in de Joriskerk in Amersfoort de Johannes-Passion uit. En Luister mag twee keer twee vrijkaarten weggeven. Klik hier om deel te nemen. Succes!
Lees hier meer over het werk en leven van Johann Sebastian Bach, de componist van de Matthäus-Passion.
