Ik ben altijd al een man van gewoonten geweest, maar de coronapandemie heeft alleen nog maar meer structuur in mijn dagindeling gebracht. Ik sta op tussen zeven en halfacht, schakel het koffiezetapparaat in de vijfde versnelling en ga aan tafel zitten. Nog slaapdronken en met een kop vol spinnenwebben staar ik dan een tijd wezenloos naar het maagdelijke wit van mijn tekstverwerker, in de hoop dat me iets intelligents te binnenschiet. Doorgaans draai ik ’s ochtends lichte muziek van de zware soort, zoals de moderne psalm Lilac about Thy crown van Daniel Romano. Om twaalf uur loop ik een rondje door de wijk. Iedere dag vallen mij andere dingen op. Bijvoorbeeld dat er pal naast de Sushi Express een specialist in tropische vissen zit. Of dat de Keerweerstraat een eenrichtingsweg is. Weer thuis vervolg ik het muzikale menu met klassiek. Gisteren stond de frisse en aangenaam theatrale opname van Mozarts Le nozze di Figaro door René Jacobs op het programma.
Mozart is groter dan Bach, groter dan Beethoven
Laatst appte ik mijn vriendin een boodschappenlijstje. In plaats van mosterd typte ik Mozart. “Misschien is het tijd om effe pauze te nemen”, stuurde ze terug. Componisten als Tallis, Wagner en Rachmaninov zijn me dierbaar, maar als het er écht op aankomt, staat Mozart voor mij op eenzame hoogte. Hij is het grootste muzikale genie aller tijden. Groter dan Bach, groter dan Beethoven. Waarom? Omdat hij in álle klassieke genres meesterwerken heeft afgeleverd. Meerdere zelfs. Le nozze di Figaro (Het huwelijk van Figaro) uit 1786, de eerste van drie Italiaanse opera’s op libretti van Lorenzo Da Ponte, is zo’n meesterwerk.
Het verhaal van Le nozze is een bewerking van het gelijknamige blijspel van de Franse schrijver, spion, wapenhandelaar en uurwerkmaker Pierre Beaumarchais. Op een kasteel nabij Sevilla worden de voorbereidingen getroffen voor de bruiloft van bediende Figaro en kamermeid Susanna. Al snel komen ze erachter dat hun meester, de rokkenjagende graaf Almaviva, van plan is om het zogeheten droit du seigneur te claimen, het recht op ontmaagding van de bruid. Samen met een stel andere kasteelbewoners, onder wie de gravin, beraamt Figaro een complot tegen de graaf. Het behoeft geen uitleg dat een toneelstuk over de immoraliteit van de adel, waarin de dienende klasse het opneemt tegen de heersende klasse, in het Frankrijk van de achttiende eeuw niet door de censuur kwam. Maar Beaumarchais liet het er niet bij zitten. Hij stapte naar de rechter, won en bracht het stuk alsnog in première. Het werd een daverend succes. Vijf jaar later brak de Franse Revolutie uit.
Jongedame met een ontzagwekkende boezem
Toen Mozart de tekst van Le nozze onder ogen kreeg, wist hij direct dat hij goud in handen had. Dit was precies het materiaal waar hij zo naarstig naar op zoek was, de ideale grondstof voor zijn grote Italiaanse opera, het terrein waarop hij zich koste wat kost wilde bewijzen. Terwijl hij als een bezetene begon te componeren, zette Da Ponte de schaar in het stuk en sloopte de meest expliciete aanvallen op de aristocratie eruit. Binnen zes weken hadden ze een eerste versie klaar. Drie uur aan spectaculair vernieuwende muziek en poëzie binnen zes weken. Ongelooflijk! Van de knallende ouverture tot de fantastische finale vol emotioneel verzoeningsvuurwerk is de opera het perfecte huwelijk tussen noten en woorden. Je kunt gerust zeggen dat de heren het genre hebben geherdefinieerd. Da Pontes libretto is ongekend rijk en gelaagd en Mozarts duizelingwekkend mooie muziek ondersteunt niet alleen het verhaal, maar neemt eraan deel. Mijn favoriete moment vindt plaats in de derde akte, als de gravin en Susanna een verraderlijke liefdesbrief aan de graaf opstellen. Hun sopranenduet, Sull’aria… che soave zeffiretto, reikt tot de hemel en verder.
Da Ponte moest al zijn diplomatieke talenten aanwenden om keizer Jozef II zover te krijgen dat hij de opera goedkeurde. In Oostenrijk was het blijspel van Beaumarchais immers nog steeds verboden. De première van Le nozze vond plaats op 1 mei 1786 in Wenen en werd door Mozart zelf gedirigeerd. Het was het begin van een zegetocht die voortduurt tot op de dag van vandaag. Ik kijk op de klok. Twaalf uur. Tijd voor mijn vaste rondje. Onderweg speelt niet alleen Figaro’s huwelijk door mijn hoofd, maar ook de trouwerij van een kameraad van mij. Hij was nog niet goed en wel buiten het stadhuis of zijn blik werd getrokken door een jongedame met een ontzagwekkende boezem. “Echt”, vroeg zijn kersverse vrouw hoofdschuddend. “Al na vijf minuten?” Mozart zou trots op hem zijn geweest.
